| Naam | Hengelo |
|---|---|
| Code | 164 |
| Provincie | Overijssel |
| Inwonertal | 80593 |
2018
| Categorie | Risico | Kans | Max. impact | Gewogen bedrag |
|---|---|---|---|---|
| GR / Verbonden partijen | De beide € 1.040.000 achtergestelde leningen aan de Warmtenet deelnemingen, worden niet afgelost en worden uiteindelijk kwijtgescholden. | None | None | None |
| Grondexploitatie | De grondexploitatie risico’s in Business park XL. Gemeentelijk aandeel is 13,9%. | None | None | None |
| Grondexploitatie | Generiek grondexploitatierisico, het scenario waarin de rente harder stijgt dan de inflatie. | None | None | None |
| GR / Verbonden partijen | Woningbouwprestatie afspraken met maatschappelijke partners blijken moeilijk afdwingbaar. | None | None | None |
| GR / Verbonden partijen | Gederfde inkomsten door gebrek aan realisatiekracht partners. | None | None | None |
| Sociaal domein | Trajecten van uitkeringsgerechtigden leiden niet tot uitstroom uit de uitkering. | None | None | None |
| Grondexploitatie | Exploitatierisico’s van multifunctionele accommodaties en culturele kernvoorzieningen. | None | None | None |
| Grondexploitatie | Meerkosten bij vertraagde oplevering van het nieuwe stadskantoor. | None | None | None |
| GR / Verbonden partijen | Beperkte ontwikkelingsmogelijkheden ten gevolge van het convenant over de ladder van duurzame verstedelijking met de provincie Overijssel. | None | None | None |
| Energietransitie | De aanlegkosten van de Backbone voor Warmtenet worden overschreden. | None | None | None |
| Juridisch, aansprakelijkheid, claims | Frauduleuze declaraties van sommige zorgaanbieders in PGB regelingen. | None | None | None |
| GR / Verbonden partijen | De gemeente wordt aangesproken op de garantieverplichtingen in de activa passiva overeenkomsten met Ennatuurlijk en Alliander | None | None | None |
| Grondexploitatie | De gronduitgifte prijzen komen onder druk te staan. | None | None | None |
| BUIG | Eigen risicocapaciteit van de gemeente Hengelo op het Inkomensdeel wordt aangesproken. | None | None | None |
| Gemeentefonds | Verdeelmaatstaven gemeentefonds en de decentralisatie uitkeringen pakken ongunstig uit. | None | None | None |
| Sociaal domein | De transities op de Jeugdzorg en de Wmo leiden tot onvoorziene kosten. | None | None | None |
| Sociaal domein | Geen handhaving van de SVB op de PGB’s en te weinig controlemiddelen om de uitgaven van zorgkantoren voor Wmo en Jeugdzorg kritisch te kunnen volgen | None | None | None |
| Energietransitie | De contractueel overeengekomen energieprestatie norm van 131% in de activa passiva overeenkomst met Ennatuurlijk wordt niet gerealiseerd. | None | None | None |
| Bodemsanering | Vervuilde grond in eigendom van de gemeente en particulieren. | None | None | None |
| Omgevingswet | Klimaatverandering en de gevolgen daarvan, zoals extreem zware regenbuien. | None | None | None |
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | |
|---|---|---|---|---|---|
| 0 | - = nadeel; bedragen * € 1.000 | ||||
| 1 | |||||
| 2 | 2018: | 2019: | 2020: | 2021: | |
| 3 | |||||
| 4 | Begrotingssaldo 2018-2021 (paragraaf 4.1.2) | 157 | 460 | 29 | 7 |
| 5 | Incidentele lasten en baten (zie bijlage 8.4) | 131 | 676 | 429 | 0 |
| 6 | Structureel begrotingssaldo 2018-2021 288 1.136 458 7 |
| 0 | 1 | |
|---|---|---|
| 0 | Titel | Raadsbesluit |
| 1 | De raad heeft het risicobeleid van de gemeente Hengelo in het voorjaar van 2013 geactualiseerd in de Nota “Scherper aan de wind”. De nota risicomanagement beleid voor de periode 2013 – 2017 is bedoeld om een bijdrage te leveren aan de toekomstbestendige organisatie die wij graag willen zijn. De nota beschrijft zowel de wijze waarop de gemeente Hengelo het eigen DNA bewaakt en op koers blijft door de risico’s te identificeren, in kaart te brengen en te beheersen, als de wijze waarop het bedrag wordt berekend dat de gemeente achter de hand wil houden om de gevolgen van de financiële tegenvallers op te vangen die de potentie hebben om het beleid van de gemeente Hengelo duurzaam te ontwrichten. De gemeenteraad heeft met het volgende ingestemd. De vaststelling van de streefnorm voor voldoende weerstandsvermogen op de ratiowaarden tussen 1,0 en 1,4 met ratiowaarde 0,8 als ondergrens. Een proces van automatische stabilisatie door eventuele batige saldi van het jaarresultaat verplicht te doteren aan de algemene reserve tot dat de minimaal gewenste streefwaarde van 1,0 bereikt is. |
| 0 | 1 | |
|---|---|---|
| 0 | Invulling van de actieve informatieplicht door de majeure risico’s tijdig kenbaar te maken en door in de Beleidsrapportages de raad te informeren Informatieverstrekking bij begroting en jaarrekening over tenminste 60% van het totale risicoprofiel van zowel de beleidsvelden, de grote projecten als de grondexploitaties. De top 20 van de belangrijkste risico’s worden bovendien expliciet genoemd en maken onderdeel uit van de verplichte paragraaf weerstandsvermogen in begroting en jaarrekening over de belangrijkste wijzigingen in het risicoprofiel. Vertrouwelijke informatie verstrekking bij publicatie van risico’s waar gemeentelijke belangen een rol van betekenis spelen. |
| 0 | 1 | |
|---|---|---|
| 0 | Bereiken? | Doen? |
| 1 | Inzichtelijk maken van de financiële positie van de gemeente | In de Beleidsrapportages wordt het risicoprofiel geactualiseerd en wordt verslag gedaan van de uitgevoerde maatregelen voor risicobeheersing en reductie. Stand van zaken Beleidsmatig is er voor gekozen om het risicodomein te beperken tot de incidentele risico’s die over de periode van 1 jaar kunnen optreden. Dat betekent dat de structurele risico’s met een meerjarig profiel, zoals bijvoorbeeld het risico dat meerjarige bezuinigingstaakstellingen niet gerealiseerd gaan worden, niet via de paragraaf weerstandsvermogen gemanaged worden maar via de beleidsprogramma’s. Dat wil zeggen dat de meerjarenramingen weer structureel op orde moet worden gebracht. In het jaar 2018 wordt de organisatie, evenals in het jaar 2017, actief bij het proces van risicomanagement betrokken. Alle afdelingshoofden en projectleiders worden twee keer per jaar geïnterviewd, met als doel dat de risicoprofielen naar de meest recente inzichten worden geactualiseerd. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan nieuwe ontwikkelingen, zoals de taken die zijn overgedragen aan Gildebor, het project Lange Wemen, Warmtenet, de drie transities in het sociaal domein en de herziene grondexploitaties (incl. het Hart van Zuid, na de ontvlechting, waarmee de gemeente Hengelo 100% risicodrager is geworden). Risicomanagement is daarnaast bedoeld om managers, voorafgaand aan bestuurlijke besluitvorming, inzicht te geven in de mogelijke financiële impact van belangrijke voorgenomen activiteiten en projecten. Vooral de risicovolle projecten worden vooraf zorgvuldig getoetst op haalbaarheid. De laatste interviews ten behoeve van de procedure 2018 hebben met uitzondering van het risicoprofielen van Gildebor, Lange Wemen, Warmtenet en HVZ in vergelijking met de begroting 2017 geen aanzienlijke wijzigingen in de risicoprofielen aan het licht gebracht. Wel is er zowel meer zicht ontstaan op de risico’s bij de transities in de Jeugdzorg en de Wmo, als op de exploitatierisico’s van multifunctionele accommodaties en culturele kernvoorzieningen. De interne beheersing van risico’s is de afgelopen jaren stelselmatig verbeterd, waardoor de benodigde weerstandscapaciteit aanzienlijk kon dalen. Deze trend heeft zich in 2017 voortgezet vanwege de overdracht van een aantal taken naar Gildebor met ingang van 2017, de |
| 0 | 1 | |
|---|---|---|
| 0 | verzelfstandiging van Warmtenet per 31 maart 2017, de instelling van integraal accountmanagement bij de exploitatie van multifunctionele accommodaties en culturele kernvoorzieningen, en de verbeterde conjunctuur waardoor de grondexploitatie risico’s verder zijn gedaald. De raad beslist over het gewenste niveau van het weerstandsvermogen en de raad moet dan ook tijdig worden ingelicht (de actieve informatieplicht), als er zich zaken voordoen waardoor het niveau van het weerstandsvermogen verandert. Dat is het geval bij alle bestuurlijke voorstellen en optredende nieuwe risico’s waarbij in een noodscenario de eigen begrotingsruimte van de afdeling niet meer toereikend is. Het weerstandsvermogen van de gemeente moet dan worden aangesproken en de raad moet dat weten om bij de besluitvorming een eigen afweging te kunnen maken. | |
| 1 | Overzicht houden op de bekende risico’s | Actueel houden van de database met onderkende risico’s en bijbehorende beheersmaatregelen uit het NARIS pakket. Uitvoeren van simulaties om te bepalen welk buffervermogen nodig is bij de beleidsmatig bepaalde grens van 90%-zekerheid. Stand van zaken De Monte Carlo risicosimulatie berekent een benodigde gemeentelijke weerstandscapaciteit van € 20,9 miljoen voor het netto risicoprofiel, op basis van de beleidsmatig bepaalde grens van 90% zekerheid. Dit is inclusief de € 7,7 miljoen netto risico’s (d.w.z. onder aftrek van het afdelingsbudget) van de grondexploitaties. Conform het in de vorige Beleidsbegroting vastgestelde beleid dienen risico’s met een laag risicoprofiel (score van 7 of lager op een schaal van 25 en een geldgevolg kleiner dan € 1,0 miljoen) binnen de huidige eigen budgetten van de afdelingen te worden opgevangen. De benodigde weerstandscapaciteit wordt gedekt uit de algemene reserve en de bestemmingsreserves en bedraagt: Totale benodigde weerstandscapaciteit: € 24,2 miljoen Ten laste van afdelingsbudgetten: € 3,3 miljoen Herrekende benodigde weerstandscapaciteit: € 20,9 miljoen Dit is vergeleken met de € 27,2 miljoen opgenomen in de Beleidsbegroting 2017 – 2020 een forse daling van € 6,3 miljoen. Dit komt met name door de overdracht van taken naar Gildebor, de verzelfstandiging van Warmtenet, de sterk verbeterde opbrengstpotentie bij de grondexploitaties en de verbeterde interne beheersing bij de exploitatie van maatschappelijk vastgoed. De financiële gevolgen van de kredietcrisis zijn goed in beeld, de bestaande bezuinigingsmaatregelen liggen op schema, en de uitwerking daarvan is verwerkt in het meerjarig perspectief van de voorliggende Beleidsbegroting. |
| 2 | Inzichtelijk maken van risico’s bij grote investeringen en grondexploitaties | Nieuwe investeringen en grondexploitaties ondergaan een risicoanalyse en worden getoetst aan het weerstandsvermogen. |
| 0 | 1 | |
|---|---|---|
| 0 | Stand van zaken De totale beschikbare weerstandscapaciteit van de algemene reserve grondexploitaties is € 1,7 miljoen per 1 januari 2018 en loopt op tot € 3,3 miljoen per 1 januari 2021. Dan komt deze boven de gewenste norm van € 3 miljoen. Daarnaast heeft het grondbedrijf tijdig voorzieningen gevormd voor tekortexploitaties van € 61,2 miljoen, waarvan € 23,9 miljoen voor tekortexploitaties bij derden (de Veldkamp en Businesspark XL). Voor ‘nog niet in exploitatie genomen gronden’ is in totaal een verliesvoorziening van € 16,0 miljoen gevormd. In overeenstemming met de BBV, is bij het grondbedrijf geen rekening gehouden met nog niet gerealiseerde toekomstige exploitatiewinsten, stille reserves en met specifieke eigen bijdragen en stortingen. In de herzieningen grondexploitaties 2017 zijn de gevolgen van de afspraken van de Ladder voor duurzame verstedelijking zo veel als mogelijk in de ramingen verwerkt. De effecten van de besluitvorming na de herijking in het project Hart van Zuid zijn in de begrotingscijfers verwerkt. |
| 0 | 1 | |
|---|---|---|
| 0 | Indicator | Waarde |
| 1 | Begrotingssaldo | Tenminste een sluitende begroting. Stand van zaken De Beleidsbegroting 2018 – 2021 toont een positief begrotingssaldo van € 157.000 in 2018, € 460.000 in 2019, € 29.000 in 2020 en € 7.000 in 2021. |
| 2 | Vrij aanwendbare begrotingruimte | Post onvoorzien tenminste € 2 per inwoner. Stand van zaken Uitgaande van een bevolking van ongeveer 81.000 inwoners is de omvang van de post onvoorzien bepaald op € 166.000. |
| 3 | Beschikbare belastingcapa citeit | Kostendekkend zijn van tarieven Stand van zaken Voor alle retributies en bestemmingsheffingen geldt het beleidsuitgangspunt van volledige kostendekkend zijn, op basis van het principe dat de veroorzaker betaalt. Voor de overige belastingen, waaronder de OZB, geldt geen limiet. Deze kunnen dus in principe (mits er geen onredelijke/willekeurige belastingheffing plaatsvindt) onbeperkt worden verhoogd. In de maatschappelijke takenverkenning 2016-2019 zijn deze mogelijkheden nader onderzocht. |
| 0 | 1 | |
|---|---|---|
| 0 | Stille reserves | P.M. Stand van zaken De stille reserves van de gemeente zijn conform het beleid niet in beeld gebracht. Het huidige beleid is om de stille reserves niet bij de weerstandscapaciteit te betrekken, omdat: deze reserves meestal niet op korte termijn liquide kunnen worden • gemaakt; dit vanuit beleidsmatig oogpunt vaak niet gewenst is; • de weerstandscapaciteit is gedefinieerd als de middelen die op korte • termijn kunnen worden ingezet om tegenvallers in de exploitatie op te vangen zonder dat dit ten koste gaat van andere taken. |
| 1 | Weerstandscapaciteit (de beschikbare weerstandscapaciteit in relatie tot de benodigde weerstandscapaciteit | Streefcijfer is 1,0 (= voldoende). Het bureau NAR hanteert de volgende classificatie. Klasse Ratio Betekenis A > 2,0 Uitstekend B 1,4 – 2,0 Ruim voldoende C 1,0 – 1,4 Voldoende D 0,8 – 1,0 Matig E 0,6 – 0,8 Onvoldoende F < 0,6 Ruim onvoldoende Stand van zaken De beschikbare weerstandcapaciteit op basis van de geraamde gegevens van de stand van de reserves en voorzieningen per 31-12-2017 kan als volgt worden bepaald. Algemene reserve : € 18,8 Bestemming reserves : € 20,8 Totaal reserves : € 39,6 miljoen In mindering komen de volgende niet vrij aanwendbare reserve: Onderwijshuisvesting : € 4,3 Totaal niet vrij aanwendbaar : € 4,3 miljoen Minus 1 jaar rentelasten : € 0,8 (tegen 2,25% standaard omslagrente) Netto weerstandscapaciteit : € 34,5 miljoen |
| 0 | 1 | |
|---|---|---|
| 0 | De benodigde netto weerstandscapaciteit is € 20,9 miljoen en de beschikbare weerstandscapaciteit is € 34,5 miljoen. Dit levert vervolgens een ratio op van ruim 1,6 (= ruim voldoende). Het weerstandsvermogen voor 2018 valt daarmee ruim binnen de streefwaarden van de nota “Zicht op risico’s”. Zonder interne maatregelen zou de score 1,1 bedragen. Dit onderstreept het belang van een goede interne beheersing. Een voorbeeld. Zonder de interne beheersmaatregel ‘afsluiten brandverzekering’ zou het zwaarste risico niet de financieringsrisico’s van de achtergestelde leningen in beide Warmtenet deelnemingen zijn, maar zou het zwaarste risico het schaderisico van de gemeentelijke gebouwen zijn. |
| 0 | 1 | 2 | 3 | |
|---|---|---|---|---|
| 0 | Nr. | Risicogebeurtenis | Gevolgen | Invloed (%) |
| 1 | R787 De beide € 1.040.000 achtergestelde leningen aan de Warmtenet deelnemingen, worden niet afgelost en worden uiteindelijk kwijtgescholden. | Rente en aflossing worden niet voldaan. | 6,2% | |
| 2 | R412 De grondexploitatie risico’s in Business park XL. Gemeentelijk aandeel is 13,9%. | Geraamde omzet wordt niet gerealiseerd. | 4,9% | |
| 3 | R789 Generiek | grondexploitatierisico, het scenario waarin de rente harder stijgt dan de inflatie. | Niet meer financieel sluitende grondexploitaties. | 4,7% |
| 4 | R537 Woningbouwprestatie | afspraken met maatschappelijke partners blijken moeilijk afdwingbaar. | Maatschappelijke doelstellingen worden niet gerealiseerd. | 4,2% |
| 5 | R496 Gederfde | inkomsten door gebrek aan realisatiekracht partners. | Niet meer sluitende grondexploitaties. | 3,8% |
| 6 | R62 | Trajecten van uitkeringsgerechtigden leiden niet tot uitstroom uit de uitkering. | Hogere uitkeringslasten dan voorzien. | 3,2% |
| 7 | R79 | Exploitatierisico’s van multifunctionele accommodaties en culturele kernvoorzieningen. | Lagere opbrengsten en hogere vaste lasten. | 3,0% |
| 8 | R758 Meerkosten bij vertraagde oplevering van het nieuwe stadskantoor. | Hogere kosten dan geraamd. | 2,8% |
| 0 | 1 | 2 | 3 | |
|---|---|---|---|---|
| 0 | R740 Beperkte | ontwikkelingsmogelijkheden ten gevolge van het convenant over de ladder van duurzame verstedelijking met de provincie Overijsel. | Gemeente moet de eigen projecten afwaarderen. | 2,8% |
| 1 | R794 De | aanlegkosten van de Backbone voor Warmtenet worden overschreden. | Niet geraamde overschrijding van het investeringsplafond. | 2,8% |
| 2 | R695 Frauduleuze declaraties van sommige zorgaanbieders in PGB regelingen. | Onrechtmatige besteding van middelen. | 2,7% | |
| 3 | R744 De gemeente wordt aangesproken op de garantieverplichtingen in de activa passiva overeenkomsten met Ennatuurlijk en Alliander. | Niet geraamde kosten. | 2,6% | |
| 4 | R516 De gronduitgifte prijzen komen onder druk te staan. | Dreigende vorming van verliesvoorzieningen. | 1,9% | |
| 5 | R425 Eigen risicocapaciteit van de gemeente Hengelo op het Inkomensdeel wordt aangesproken. | Begroting overschrijding. | 2,1% | |
| 6 | R693 Verdeelmaatstaven gemeentefonds en de decentralisatie uitkeringen pakken ongunstig uit. | Begroting overschrijdingen. | 1,8% | |
| 7 | R542 De transities op de Jeugdzorg en de Wmo leiden tot onvoorziene kosten. | De kosten zijn structureel hoger dan de baten wat tot extra ombuigingen leidt. | 1,8% | |
| 8 | R506 Geen handhaving van de SVB op de PGB’s en te weinig controlemiddelen om de uitgaven van zorgkantoren voor Wmo en Jeugdzorg kritisch te kunnen volgen. | Niet rechtmatige uitgaven. | 1,5% | |
| 9 | R748 De | contractueel overeengekomen energieprestatie norm van 131% in de activa passiva overeenkomst met Ennatuurlijk wordt niet gerealiseerd. | Overschrijding begroting. | 1,5% |
| 10 | R175 Vervuilde grond in eigendom van de gemeente en particulieren. | Niet begrote saneringskosten. | 1,5% | |
| 11 | `` | Klimaatverandering en de gevolgen daarvan, zoals extreem zware regenbuien. | Zwaardere buien en wateroverlast door overbelasting van het rioolstelsel. | 1,5% |
| 0 | 1 | 2 | |
|---|---|---|---|
| 0 | jaarverslag | begroting | |
| 1 | 2016 | 2017 2018 2019 2020 2021 | |
| 2 | netto schuldquote | 226,37% | 231,91% 235,27% 230,29% 210,54% 193,26% |
| 3 | netto schuldquote gecorrigeerd | 76,08% | 82,12% 98,61% 98,20% 92,30% 90,16% |
| 0 | |
|---|---|
| 0 | ACTIV A (bedragen x € 1 .000) U lt imo 2 0 18 U lt imo 2 0 19 U lt imo 2 0 2 0 U lt imo 2 0 2 1 V AS TE ACTIV A |
| 1 | |
| 2 | |
| 3 | (Im)Materiële vaste activa 278.947 286.947 290.947 295.947 |
| 4 | Financiële vaste activa 388.878 371.752 337.131 289.297 |
| 5 | Tota a l va ste a c tiva 6 6 7 .8 2 5 6 5 8 . 6 9 9 6 2 8 .0 7 8 5 8 5 .2 4 4 |
| 6 | V LO TTENDE ACTIV A |
| 7 | Bouwgrondexploiatie 91.275 84.220 72.698 62.698 |
| 8 | Overige vlottende activa |
| 9 | Tota a l vlotte nde a c tiva 9 1.2 7 5 8 4 . 2 2 0 7 2 .6 9 8 6 2 .6 9 8 |
| 10 | |
| 11 | Tota a l ge ne ra a l 7 5 9 .10 0 7 4 2 . 9 19 7 0 0 .7 7 6 6 4 7 .9 4 2 |
| 0 | |
|---|---|
| 0 | P AS S IV A (bedragen x € 1.000) U lt imo 2 0 18 U lt imo 2 0 19 U lt imo 2 0 2 0 U lt imo 2 0 2 1 V AS TE P AS S IV A |
| 1 | |
| 2 | |
| 3 | algemene reserves (incl grex) 16.646 17.769 21.107 23.076 |
| 4 | Bestemmingsreserves 20.969 21.174 21.167 20.490 |
| 5 | Gerealiseerde resultaat 1 .798 2.258 2.286 2.292 |
| 6 | Eige n ve rmoge n: 3 9 .4 13 4 1. 2 0 1 4 4 .5 6 0 4 5 .8 5 8 |
| 7 | |
| 8 | Voorzieningen 47.282 48.252 50.407 51.256 |
| 9 | Vaste schulden met looptijd > 1 jaar 587.641 555.469 499.503 430.573 |
| 10 | Tota a l va ste pa ssiva 6 3 4 .9 2 3 6 0 3 . 7 2 1 5 4 9 .9 10 4 8 1.8 2 9 |
| 11 | V LO TTENDE P AS S IV A |
| 12 | Theoretische financieringsbehoefte 84.764 97.997 106.306 120.255 |
| 13 | Overige vlottende passiva |
| 14 | Tota a l vlotte nde pa ssiva 84.764 97.997 106.306 120.255 |
| 15 | |
| 16 | Tota a l ge ne ra a l 7 5 9 .10 0 7 4 2 . 9 19 7 0 0 .7 7 6 6 4 7 .9 4 2 |
2019
| Categorie | Risico | Kans | Max. impact | Gewogen bedrag |
|---|---|---|---|---|
| Juridisch, aansprakelijkheid, claims | Ten gevolge van een rechterlijke uitspraak is de Parkeergarage BP Hofstedestraat niet langer aangemerkt als een Dienst Algemeen Economisch Belang (DAEB). | None | None | None |
| Sociaal domein | De lobby om compensatie te krijgen van het Rijk voor de tekorten in het sociaal domein heeft geen effect. | None | None | None |
| Sociaal domein | De bezuinigingen die vanuit het inkooptraject zijn voorzien leveren niet het beoogde resultaat en de doelstelling wordt niet gerealiseerd. | None | None | None |
| Grondexploitatie | De in de grondexploitaties gehanteerde uitgangspunten (uitgiftetempo, grondprijzen, rente en inflatie) vallen in de praktijk negatiever uit dan begroot en de gevolgen daarvan kunnen financieel niet binnen de grondexploitaties worden opgevangen. | None | None | None |
| Gemeentefonds | De gemeente heeft een convenant afgesloten met de provincie over de ladder van duurzame verstedelijking. | None | None | None |
| Kapitaalgoederen | Vertraagde start van de bouw en uitlopende werkzaamheden in verband met voornamelijk aanvullende asbestsanering stadhuis en andere vloeroplossing stadskantoor. | None | None | None |
| Kapitaalgoederen | De kans dat de geraamde kosten in post onvoorzien worden overschreden, met name vanwege het vele en deels onvoorziene achterstallig onderhoud in het stadhuis. | None | None | None |
| jaarverslag | begroting | jaarverslag | |
|---|---|---|---|
| 2016 | 2017 | 2017 | |
| structurele exploitatieruimte | -2,30% | 0,00% | -1,10% |
| jaarverslag | begroting | jaarverslag | |
|---|---|---|---|
| 2016 | 2017 | 2017 | |
| netto schuldquote | 230,00% | 260,00% | 206,00% |
| netto schuldquote gecorrigeerd | 80,00% | 86,00% | 73,00% |
| jaarverslag | begroting | jaarverslag | |
|---|---|---|---|
| 2016 | 2017 | 2017 | |
| solvabiliteitsratio | 5,00% | 6,00% | 6,00% |
| jaarverslag | begroting | jaarverslag | |
|---|---|---|---|
| 2016 | 2017 | 2017 | |
| grondexploitatie | 43,64% | 30,99% | 26,64% |
| jaarverslag | begroting | jaarverslag | |
|---|---|---|---|
| 2016 | 2017 | 2017 | |
| belastingcapaciteit | 96,90% | 98,00% | 99,72% |
| Titel | Raadsbesluit |
|---|---|
| Beleidsnota Integraal Risicomanagement Weerstandsvermogen 2018-2022 | Volgt nog |
| Bereiken? | Doen? |
|---|---|
| We overzien de consequenties van onze keuzes en zetten daar gericht actie op, zodat we onze doelstellingen bereiken | Integraal risicomanagement implementeren. De functie van risicomanagement doorontwikkelen van een afzonderlijke activiteit naar een integraal onderdeel van alle (management)processen en projecten.Stand van zakenIn 2019 werken we aan verdere bewustwording van de functie en meerwaarde van integraal risicomanagement. De risico’s voor de hoofdthema’s en grote projecten inventariseren we in ieder geval volgens deze methode. Concreet gaat het dan in ieder geval om de risico’s op het gebied van:- Jeugd- Binnenstad- WMO- Hart van Zuid- Participatiewet- Renovatie Stadhuis & Nieuwbouw- Inkoop en aanbesteden Stadskantoor- Omgevingswet- Warmtenet- Grondexploitaties- Gegevensbescherming (AVG)- Duurzaamheid- Open bestuursstijl- Organisatie (juridisch, personeel, informatie, veiligheid) |
| Indicator | Waarde |
|---|---|
| Begrotingssaldo(* € 1.000) | De meerjarenbegroting is minimaal financieel sluitend in 2019. Stand van zakenHet verloop van het meerjarenperspectief in de Beleidsbegroting 2019 – 2022 is:2019€ 332020€ 1782021€ 3162022€ 243 |
| Incidentele weerstandscapaciteit(* € 1.000) | Het vrij aanwendbare deel van de reservepositie beschouwen we als de incidentele weerstandscapaciteit. Dit zijn concreet de:-de vrij aanwendbare reserves en -de post onvoorzienStand van zakenDe incidentele weerstandscapaciteit is ultimo 2019:-vrij aanwendbare reserves€ 33.087-post Onvoorzien € 166 |
| Structurele weerstandscapaciteit | De structurele weerstandscapaciteit is de onbenutte belastingcapaciteit. Voorgeschreven is dat de gemeentelijke tarieven, leges en heffingen voor maximaal 100% kostendekkend zijn. In Hengelo is dat ook het uitgangspunt voor de belangrijkste tarieven. Tenzij een risico zich manifesteert in deze tarieftaken, biedt dit geen ruimte aan structurele weerstandscapaciteit.Wanneer een structureel risico optreedt, is het niet altijd mogelijk de financiële impact op korte termijn in de begroting op te vangen. In dat geval kan een gemeente onder zeer strikte voorwaarden een beroep doen op extra financiering van het Rijk (artikel 12 Gemeentewet). Eén van de voorwaarden is dat de gemeente de belastingcapaciteit ten volle benut. Dat kan uiteraard niet oneindig. Daarom is door het Rijk een norm gesteld tot welk niveau het nog aanvaardbaar is lokale belastingen te verhogen, de zogenaamde artikel 12 norm.Elke gemeente mag de ozb-tarieven overigens zo hoog maken als zij wil. Maar de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft met het Rijk een afspraak gemaakt over de maximale stijging van de landelijke ozb-opbrengst. Dit heet de macronorm.Het verschil tussen de werkelijke hoogte van de lokale belastingen en de aanvaardbare hoogte van de artikel 12 norm noemen we de onbenutte belastingcapaciteit en betreft de structurele weerstandscapaciteit.Stand van zakenDe gemiddelde woonlasten in de gemeente Hengelo bedragen in 2019 €713. Het landelijk gemiddelde is € 738. Voor 2019 is de benutte belastingcapaciteit dus 96,6% van het landelijk gemiddelde.Als we de onbenutte belastingcapaciteit van 3,4%, zijnde € 25 vermenigvuldigen met het aantal huishoudens, circa 38.700, komen we uit op een onbenutte belastingcapaciteit van € 967.500. |
| Benodigde weerstandscapaciteit (* € 1.000) | Het benodigde weerstandsvermogen bepalen we door de geïdentificeerde risico’s uit te drukken in euro’s. Omdat de kans dat alle risico’s zich tegelijkertijd voordoen zeer beperkt is, passen we een zogenaamde Monte Carlo-analyse toe. Bij deze techniek wordt het optreden van de verschillende risico’s in diverse scenario’s vele malen gesimuleerd. Door deze methode hebben we een beeld van het benodigde weerstandsvermogen in vrijwel alle denkbare scenario’s.We streven ernaar dat de hoogte van de algemene reserve 50% van het benodigde weerstandsvermogen is. Stand van zakenVolgens de Monte Carlo-analyse is de benodigde weerstandscapaciteit € 21.141. |
| Weerstands-vermogen(* € 1.000) | De weerstandscapaciteit zijn de middelen en mogelijkheden die de gemeente heeft om onverwachte, niet-begrote kosten of tegenvallende inkomsten te kunnen dekken.De weerstandscapaciteit (weerstandsratio) berekenen we als volgt:Beschikbare weerstandscapaciteit----------------------------------------= Ratio weerstandsvermogenBenodigde weerstandscapaciteitUit deze berekening volgt een ratio. Om te bepalen of het weerstandsvermogen op het gewenste niveau is, bekijken we in welke waarderingscategorie de ratio valt. We hanteren de waarderingscategorieën zoals in de tabel hieronder weergegeven.Stand van zakenDe beschikbare weerstandcapaciteit voor 2019 is€ 34.220 De benodigde weerstandscapaciteit is€ 21.141De ratio die hieruit volgt is dan 1,6 en is daarmee ruim voldoende. |
| Waarderings-categorie | Ratio | Betekenis |
|---|---|---|
| A | >2,0 | Uitstekend |
| B | 1,4 < X < 2,0 | Ruim voldoende |
| C | 1,0 < X < 1,4 | Voldoende |
| D | 0,8 < X < 1,0 | Matig |
| E | 0,6 < X < 0,8 | Onvoldoende |
| F | < 0,6 | Ruim onvoldoende |
| Thema/project | Risicogebeurtenis | Mogelijk Gevolg |
|---|---|---|
| Organisatierisico – Juridisch | Ten gevolge van een rechterlijke uitspraak is de Parkeergarage BP Hofstedestraat niet langer aangemerkt als een Dienst Algemeen Economisch Belang (DAEB). | De boekwaarde van de activa moet worden gewaardeerd tegen de waarde in het economisch verkeer en gegeven de exploitatie verliezen is die waarde nihil. |
| Sociaal Domein | De lobby om compensatie te krijgen van het Rijk voor de tekorten in het sociaal domein heeft geen effect. | De begrote compensatie van ⬠2 miljoen wordt niet gerealiseerd, waardoor aanvullende maatregelen moeten worden genomen. |
| De bezuinigingen die vanuit het inkooptraject zijn voorzien leveren niet het beoogde resultaat en de doelstelling wordt niet gerealiseerd. | Er moeten aanvullende maatregelen worden genomen. | |
| Grondexploitatie | De in de grondexploitaties gehanteerde uitgangspunten (uitgiftetempo, grondprijzen, rente en inflatie) vallen in de praktijk negatiever uit dan begroot en de gevolgen daarvan kunnen financieel niet binnen de grondexploitaties worden opgevangen. | Extra verliesvoorziening voor grondexploitaties vormen. |
| De gemeente heeft een convenant afgesloten met de provincie over de ladder van duurzame verstedelijking. | Projecten moeten worden afgewaardeerd en er is minder flexibiliteit. | |
| Renovatie Stadhuis/Nieuwbouw Stadskantoor | Vertraagde start van de bouw en uitlopende werkzaamheden in verband met voornamelijk aanvullende asbestsanering stadhuis en andere vloeroplossing stadskantoor. | Vertraagde oplevering van stadskantoor en stadhuis. |
| De kans dat de geraamde kosten in post onvoorzien worden overschreden, met name vanwege het vele en deels onvoorziene achterstallig onderhoud in het stadhuis. | Onvoorziene kosten voor meerwerk. |
| jaar-verslag | begroting | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
| netto schuldquote | 206,51% | 239,60% | 224,81% | 203,80% | 173,60% | 171,71% |
| netto schuldquote gecorrigeerd | 71,21% | 99,76% | 95,19% | 87,63% | 75,18% | 75,34% |
| jaar-verslag | begroting | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
| solvabiliteitsratio | 5,58% | 5,06% | 4,93% | 5,38% | 6,47% | 7,35% |
| jaar-verslag | begroting | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
| grondexploitatie | 29,13% | 30,98% | 26,09% | 19,95% | 10,75% | 11,74% |
| jaar-verslag | begroting | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
| structurele exploitatieruimte | -3,50% | 2,80% | 0,06% | 0,10% | 0,80% | 1,10% |
| - = nadeel: bedragen * € 1.000 | ||||
|---|---|---|---|---|
| 2019: | 2020: | 2021: | 2022: | |
| Begrotingssaldo 2019-2022 (paragraaf 4.2) | 33 | 178 | 316 | 243 |
| Incidentele lasten en baten (zie bijlage 8.4) | 142 | 199 | 2.099 | 2.786 |
| Structureel begrotingssaldo 2019-2022 | 175 | 377 | 2.415 | 3.029 |
| jaar-verslag | begroting | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
| belastingcapaciteit | 99,03% | 97,23% | 96,64% | 97,14% | 97,61% | 98,07% |
| GEPROGNOSTICEERDE BALANS | ||||
|---|---|---|---|---|
| ACTIVA (bedragen x € 1.000) | ||||
| Ultimo 2019 | Ultimo 2020 | Ultimo 2021 | Ultimo 2022 | |
| VASTE ACTIVA | ||||
| (Im)Materiële vaste activa | 279.086 | 274.973 | 269.971 | 265.211 |
| Financiële vaste activa | 387.860 | 348.918 | 300.507 | 283.358 |
| Totaal vaste activa | 666.946 | 623.891 | 570.478 | 548.569 |
| VLOTTENDE ACTIVA | ||||
| Bouwgrondexploitatie | 75.675 | 57.958 | 31.630 | 33.215 |
| Overige vlottende activa | - | - | - | - |
| Totaal vlottende activa | 75.675 | 57.958 | 31.630 | 33.215 |
| Totaal generaal | 742.621 | 681.849 | 602.108 | 581.784 |
| PASSIVA (bedragen x € 1.000) | ||||
| Ultimo 2019 | Ultimo 2020 | Ultimo 2021 | Ultimo 2022 | |
| VASTE PASSIVA | ||||
| Algemene reserves (incl grex) | 12.873 | 12.826 | 15.817 | 19.682 |
| Bestemmingsreserves | 23.762 | 23.852 | 23.162 | 23.053 |
| Gerealiseerde resultaat | - | - | - | - |
| Eigen vermogen: | 36.635 | 36.678 | 38.979 | 42.735 |
| Voorzieningen | 43.064 | 42.711 | 42.526 | 43.503 |
| Vaste schulden met looptijd > 1 jaar | 574.551 | 517.585 | 447.655 | 428.895 |
| Totaal vaste passiva | 617.615 | 560.296 | 490.181 | 472.398 |
| VLOTTENDE PASSIVA | ||||
| Theoretische financieringsbehoefte | 88.371 | 84.875 | 72.948 | 66.651 |
| Overige vlottende passiva | ||||
| Totaal vlottende passiva | 88.371 | 84.875 | 72.948 | 66.651 |
| Totaal generaal | 742.621 | 681.849 | 602.108 | 581.784 |
| Titel | Raadsbesluit |
|---|---|
De Raad heeft het risicobeleid van de gemeente Hengelo in het voorjaar van 2013 in de Nota “Scherper aan de wind”, voor de periode 2013 – 2017 geactualiseerd en vastgesteld. De nota beschrijft zowel de wijze waarop de gemeente Hengelo het eigen DNA bewaakt en op koers blijft door de risico’s te identificeren, in kaart te brengen en te beheersen, als de wijze waarop het bedrag wordt berekend dat de Gemeente Hengelo achter de hand wil houden om de gevolgen van financiële tegenvallers op te vangen die de potentie hebben om het beleid van de Gemeente Hengelo duurzaam te ontwrichten. Actieve bestuurlijke betrokkenheid bij risicomanagement is op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) vanaf 2013 ook wettelijk de norm.De Raad heeft ingestemd met:
|
13G200020/503746 |
| Bereiken? | Doen? | Bereikt 2016? |
|---|---|---|
| Inzichtelijk maken van de financiële positie van de gemeente | In beleidsrapportages (Beraps) wordt het risicoprofiel geactualiseerd en wordt verslag gedaan van de uitgevoerde maatregelen voor risicobeheersing en -reductie. Stand van zaken Ook in het jaar 2016 is de organisatie actief in het risicomanagementproces betrokken en is de verankering van het proces in de planning en control cyclus verder verbeterd. Vrijwel alle afdelinghoofden en projectleiders zijn in 2016 tweemaal geïnterviewd waarbij alle risico’s en de getroffen beheersmaatregelen zijn geëvalueerd. Het algemene beeld is dat het risicoprofiel van de meeste afdelingen in de loop der tijd is uitgekristalliseerd en door het management ook steeds beter beheerst wordt. Het risicobewustzijn van de organisatie is toegenomen. Risicovolle projecten worden vooraf zorgvuldig getoetst op haalbaarheid en het belang van goed risicomanagement wordt steeds breder erkend in de organisatie. De interne beheersing is toegenomen waardoor de benodigde weerstandscapaciteit de afgelopen jaren dan ook een geleidelijk dalende tendens vertoonde. Deze tendens heeft zich in 2016 verder voorgezet. De risicopercepties zijn uitgekristalliseerd in het sociaal domein, in de ontvlechting van de gezamenlijke grondexploitaties in de PPS Hart van Zuid, in het project Lange Wemen en met de ‘financial close per 31 maart 2017’, ook in Warmtenet Hengelo (WNH).Risicomanagement is in 2016 nog meer dan voorheen gebruikt om managers, voorafgaand aan bestuurlijke besluitvorming, inzicht te geven in de financiële impact van belangrijke voorgenomen activiteiten en projecten. Extra aandacht is besteed aan de formulering van “worst case scenario’s “ bij de risico’s van WNH en de ontvlechting PPS Hart van Zuid. | Gerealiseerd in de jaarstukken 2016 en de Beraps 2016. |
| Overzicht houden op de bekende risico’s | Actueel houden van de database met onderkende risico’s en bijbehorende beheersmaatregelen uit het NARIS pakket. Uitvoeren van simulaties om te bepalen welk buffervermogen nodig is bij de beleidsmatig bepaalde grens van 90%-zekerheid.Stand van zakenIn 2016 zijn 351 risico’s en 371 maatregelen geïnventariseerd in het NARIS pakket, waaronder de risico’s van de grote projecten. De risicosimulatie, op basis van de beleidsmatig bepaalde grens van 90% zekerheid, berekent een benodigde gemeentelijke weerstandscapaciteit van € 29,2 miljoen voor het netto risicoprofiel, inclusief het project Lange Wemen, de restrisico’s van warmtenet en de grondexploitatierisico’s. Het netto risicoprofiel is de uitkomst van de risicosimulatie met toepassing van de interne beheersmaatregelen. Conform het in de vorige beleidsbegroting vastgestelde beleid dienen risico’s met een laag risicoprofiel (score van 7 of lager op een schaal van 25) binnen de huidige eigen budgetten van de afdelingen te worden opgevangen. De benodigde weerstandscapaciteit welke dient te worden gedekt door de algemene reserve en de bestemmingsreserves bedraagt vervolgens:Totale benodigde weerstandscapaciteit: € 29,2 miljoen (inclusief grondbedrijf)Ten laste van afdelingsbudgetten: € 3,8 miljoenBenodigde weerstandscapaciteit: € 25,4 miljoen Dit is € 1,8 mln. lager dan de € 27,2 miljoen zoals opgenomen in de beleidsbegroting 2017 – 2020. Er is meer zicht gekomen op omvang van de risico’s in het sociaal domein, het grondbedrijf, de nieuwbouw van het stadskantoor en de restrisico’s na verzelfstandiging van warmtenet per 31 maart ’17. De risicogevolgen van de invoering van de VPB plicht voor gemeenten, worden laag ingeschat. De verwachting is dat de Gemeente Hengelo op basis van de 2016 cijfers niet door ‘de ondernemingspoort’ gaat en dus ook geen VPB aangifte behoeft te voldoen. | Gerealiseerd in de jaarstukken 2016. |
| Inzichtelijk maken van risico’s bij grote investeringen en grondexploitaties | Nieuwe investeringen en grondexploitaties gaan vergezeld van een risicoanalyse en worden getoetst aan het weerstandsvermogen. Stand van zakenDe risicosimulatie van de risico’s van het grondbedrijf geeft het volgende beeld van de benodigde weerstandscapaciteit:Totale benodigde weerstandcapaciteit: € 8,1 miljoen Ten laste van herziene grondexploitaties: € 1,5 miljoenBenodigde weerstandscapaciteit: € 6,6 miljoenDe beschikbare weerstandscapaciteit van de gemeente Hengelo als geheel biedt voor deze € 6,6 miljoen voldoende compensatie. Bovendien heeft het grondbedrijf € 58,1 mln. en € 16 mln. voorzieningen gevormd voor respectievelijk tekortexploitaties en “nog niet in exploitatie genomen gronden”. (NIEGG’s), welke laatste categorie met de invoering van de nieuwe BBV regels onder de materiële vaste activa worden verantwoord. De voorzieningen voor de Veldkamp van € 18 mln. en voor Business Park XL van € 5.5 mln. worden in afwijking van vorige jaren in het JV 2016 opgenomen in de staat van voorzieningen, omdat de Gemeente Hengelo voor deze complexen niet zelf de administratie voert. | Gerealiseerd in de jaarstukken 2016. De belangrijkste projectleiders zijn geïnterviewd. Zie ook paragraaf grondbeleid en de herzieningen grondexploitaties per 1 januari 2017. |
| Indicator | Waarde |
|---|---|
| Begrotingssaldo | Tenminste een sluitende begroting.Stand van zakenDe beleidsbegroting van 2017 – 2020 toont een positief begrotingssaldo van €385.000 in 2017, oplopend tot € 1937.000 in 2020, zodat er sprake is van structureel gezond meerjarig perspectief. |
| Vrij aanwendbare begrotingsruimte | Post onvoorzien is ongeveer €2,- per inwoner.Stand van zakenUitgaande van een bevolking van 81.000 is de omvang van de post onvoorzien bepaald op afgerond €166.000. |
| Beschikbare belastingcapaciteit | Kostendekkendheid tarieven (zie ook paragraaf lokale heffingen).Stand van zakenVoor alle retributies en bestemmingsheffingen geldt het beleidsuitgangspunt van volledige kostendekkendheid, op basis van het principe dat de veroorzaker betaalt. Voor de overige belastingen, waaronder de OZB, geldt geen limiet. Deze kunnen dus in principe (mits er geen onredelijke / willekeurige belastingheffing plaatsvindt) onbeperkt worden verhoogd. In de maatschappelijke takenverkenning 2016 zijn de mogelijkheden nader onderzocht (zie Kadernota 2016-2019). |
| Stille reserves | P.M. Stand van zaken De stille reserves van de gemeente zijn conform het vastgestelde risicomanagement beleid niet in beeld gebracht. Het beleid is om de stille reserves niet bij de weerstandscapaciteit te betrekken, omdat:
|
| Weerstandscapaciteit (de beschikbare weerstandscapaciteit in relatie tot de benodigde weerstandscapaciteit) | Streefcijfer is 1,0 (= voldoende). Het bureau NAR hanteert de volgende classificatie.Klasse Ratio BetekenisA > 2,0 Uitstekend B 1,4 – 2,0 Ruim voldoendeC 1,0 – 1,4 Voldoende (1.0 – 1.4 = streefnorm)D 0,8 – 1,0 Matig ( 0,8 = ondergrens)E 0,6 – 0,8 OnvoldoendeF < 0,6 Ruim onvoldoendeStand van zakenDe beschikbare weerstandcapaciteit op basis van de gegevens van de jaarrekening 2016 kan als volgt worden bepaald. Algemene reserves : € 17,7Bestemming reserves : € 20,5Totaal reserves : € 38,2 miljoenIn mindering komen de volgende niet vrij aanwendbare reserves:Onderwijs huisvesting : € 5,4Totaal niet vrij aanwendbaar : € 5,4 miljoenMinus 1 jaar rentelasten : € 0,6 miljoen (tegen 2,00% omslagrente)Netto weerstandscapaciteit : € 32,2 miljoenDe benodigde weerstandscapaciteit is € 25,4 miljoen en de beschikbare weerstandscapaciteit is € 32,2 miljoen. Dit levert vervolgens een ratio op van 1,27 (= voldoende). De ratio in 2015 was 1,3. Deze daling is het gevolg van een afname van de beschikbare reserves (o.a. lening schouwburg) en de aanzienlijke reductie op de benodigde weerstandscapaciteit. Het risicoprofiel van de gemeente is mede afgenomen door de risico’s in het sociaal domein, en de WNH risico’s. De grondexploitaties risico’s zijn aanzienlijk afgenomen, door de stijgende conjunctuur, door lagere rentetoerekening, maar ook door de extra voorzieningen die zijn gevormd voor gebeurtenissen met zekere gevolgen, die voorheen als risico werden aangeduid. |
| Risicogebeurtenis | Gevolgen | Percentage |
|---|---|---|
| Exploitatie van multifunctionele ruimten en culturele kernvoorzieningen valt tegen door afnemende bezoekers en dalende sponsorbijdragen. | Tegenvallende opbrengsten | 11,8% |
| De markt voor grondverkopen verslechtert. | Verliesvoorzieningen in de grondexploitaties | 6,5% |
| Convenant Duurzame Verstedelijking met de Provincie | Eigen projecten niet ontwikkelbaar | 5,7% |
| Achtergestelde leningen WNH (na verzelfstandiging) | Aanvullende voorzieningen | 5,4% |
| Ontwikkelingen in Business Park XL | Verslechterde resultaten | 4,3% |
| Prestatieafspraken met samenwerkingspartners blijken moeilijk afdwingbaar | Gederfde inkomsten | 3,7% |
| Gebrek aan realisatiekracht bij samenwerkingspartners I3H | Grex niet langer sluitend | 3,3% |
| Extreme weersomstandigheden | Extra beheerkosten openbare ruimte | 2,8% |
| Trajecten van uitkeringsgerechtigden leiden niet tot uitstroom uit de uitkering | Hogere lasten dan voorzien. | 2,8% |
| Mogelijk frauduleuze declaraties in PGB regelingen | Budgetoverschrijdingen in sociaal domein | 2,4% |
| Uitkomsten Due Diligence onderzoek WNH | Hogere lasten dan voorzien | 2,3% |
| De gronduitgifte prijzen komen onder druk te staan | Extra verliesvoorzieningen | 2,1% |
| Beoordeling van constructieve veiligheid van bouwwerken staat onder druk met onveilige situaties tot gevolg | Gemeente wordt gebrek aan handhaving verweten | 1,8% |
| Energie Prestatie Normen WNH worden niet gerealiseerd | Hogere lasten dan voorzien | 1,8% |
| De 5% eigen risico van de vangnetregeling (participatiewet) wordt aangesproken | Hogere lasten dan voorzien | 1,8% |
| Onverwachte bezuinigingen op de Wmo en de Jeugdzorg | Begroting overschrijding | 1,6% |
| Nadelige verdeelmaatstaven Gemeentefonds en decentralisatie uitkeringen | Minder inkomsten dan begroot | 1,6% |
| Het programma van fase 2A HVZ (business district) is ambitieus te noemen. | Hogere lasten dan voorzien en minder baten | 1,6% |
| Gevolgen van klimaatverandering | Zware buien en wateroverlast | 1,6% |
| Vandalisme | Schade aan materieel, gebouwen en openbare ruimte | 1,6% |
| Invoering Wet bijzondere Flora en Fauna | Hogere beheerskosten | 1,4% |
| Renovatiekosten stadhuis hoger dan geraamd | Hogere lasten dan voorzien | 1,3% |
| Verlaging grondprijs NIEGG’s tot agrarische waarde | Afwaardering | 1,3% |
| Vervuilde grond in eigendom van gemeente en particulieren | Humaan risico en saneringskosten | 1,3% |
| Vertraagde oplevering renovatie + nieuwbouw stadhuis | Extra kosten | 1,3% |
| Geen handhaving van de SVB op de PGB’s en van een aantal cliënten met een langdurige zorgindicatie is nog niet bekend of de zorg onder de AWBZ of de WLZ moet worden verleend | Budgetoverschrijdingen in sociaal domein | 1,3% |
| Te weinig doorstroom / beschikbare arbeidsplaatsen bij SWB | Kosten verhaal op de gemeente | 1,2% |
| Het geplande programma van Lansinkveld Noord kan niet gerealiseerd worden | Lagere opbrengsten dan geraamd | 1,1% |
| Nieuwe regels voor asbest sanering | Niet begrote kosten | 1,1% |
| jaarverslag | begroting | jaarverslag | |
|---|---|---|---|
| 2015 | 2016 | 2016 | |
| netto schuldquote | 260,0% | 260,0% | 230,0% |
| netto schuldquote gecorrigeerd | 86,0% | 86,0% | 80,0% |
| solvabiliteitsratio | 5,2% | 6,0% | 5,0% |
| structurele exploitatieruimte | 0,0% | 0,0% | 0,4% |
| grondexploitatie (boekwaarde/totale baten voor bestemming | 31,0% | 30,99% | 44,0% |
| belastingcapaciteit | 98,0% | 98,0% | 98,3% |
| Titel | Raadsbesluit |
|---|---|
| De raad heeft het risicobeleid van de gemeente Hengelo in het voorjaar van 2013 geactualiseerd in de Nota “Scherper aan de wind”. De nota risicomanagement beleid voor de periode 2013 – 2017 is bedoeld om een bijdrage te leveren aan de toekomstbestendige organisatie die wij graag willen zijn. De nota beschrijft zowel de wijze waarop de gemeente Hengelo het eigen DNA bewaakt en op koers blijft door de risico’s te identificeren, in kaart te brengen en te beheersen, als de wijze waarop het bedrag wordt berekend dat de gemeente achter de hand wil houden om de gevolgen van de financiële tegenvallers op te vangen die de potentie hebben om het beleid van de gemeente Hengelo duurzaam te ontwrichten.De gemeenteraad heeft met het volgende ingestemd. De vaststelling van de streefnorm voor voldoende weerstandsvermogen op de ratiowaarden tussen 1,0 en 1,4 met ratiowaarde 0,8 als ondergrens. Een proces van automatische stabilisatie door eventuele batige saldi van het jaarresultaat verplicht te doteren aan de algemene reserve tot dat de minimaal gewenste streefwaarde van 1,0 bereikt is.Invulling van de actieve informatieplicht door de majeure risico’s tijdig kenbaar te maken en door in de Beleidsrapportages de raad te informeren Informatieverstrekking bij begroting en jaarrekening over tenminste 60% van het totale risicoprofiel van zowel de beleidsvelden, de grote projecten als de grondexploitaties. De top 20 van de belangrijkste risico’s worden bovendien expliciet genoemd en maken onderdeel uit van de verplichte paragraaf weerstandsvermogen in begroting en jaarrekening over de belangrijkste wijzigingen in het risicoprofiel. Vertrouwelijke informatie verstrekking bij publicatie van risico’s waar gemeentelijke belangen een rol van betekenis spelen. |
| Bereiken? | Doen? |
|---|---|
| Inzichtelijk maken van de financiële positie van de gemeente | In de Beleidsrapportages wordt het risicoprofiel geactualiseerd en wordt verslag gedaan van de uitgevoerde maatregelen voor risicobeheersing en -reductie. Stand van zaken Beleidsmatig is er voor gekozen om het risicodomein te beperken tot de incidentele risico’s die over de periode van 1 jaar kunnen optreden. Dat betekent dat de structurele risico’s met een meerjarig profiel, zoals bijvoorbeeld het risico dat meerjarige bezuinigingstaakstellingen niet gerealiseerd gaan worden, niet via de paragraaf weerstandsvermogen gemanaged worden maar via de beleidsprogramma’s. Dat wil zeggen dat de meerjarenramingen weer structureel op orde moet worden gebracht. In het jaar 2018 wordt de organisatie, evenals in het jaar 2017, actief bij het proces van risicomanagement betrokken. Alle afdelingshoofden en projectleiders worden twee keer per jaar geïnterviewd, met als doel dat de risicoprofielen naar de meest recente inzichten worden geactualiseerd. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan nieuwe ontwikkelingen, zoals de taken die zijn overgedragen aan Gildebor, het project Lange Wemen, Warmtenet, de drie transities in het sociaal domein en de herziene grondexploitaties (incl. het Hart van Zuid, na de ontvlechting, waarmee de gemeente Hengelo 100% risicodrager is geworden). Risicomanagement is daarnaast bedoeld om managers, voorafgaand aan bestuurlijke besluitvorming, inzicht te geven in de mogelijke financiële impact van belangrijke voorgenomen activiteiten en projecten. Vooral de risicovolle projecten worden vooraf zorgvuldig getoetst op haalbaarheid. De laatste interviews ten behoeve van de procedure 2018 hebben met uitzondering van het risicoprofielen van Gildebor, Lange Wemen, Warmtenet en HVZ in vergelijking met de begroting 2017 geen aanzienlijke wijzigingen in de risicoprofielen aan het licht gebracht. Wel is er zowel meer zicht ontstaan op de risico’s bij de transities in de Jeugdzorg en de Wmo, als op de exploitatierisico’s van multifunctionele accommodaties en culturele kernvoorzieningen. De interne beheersing van risico’s is de afgelopen jaren stelselmatig verbeterd, waardoor de benodigde weerstandscapaciteit aanzienlijk kon dalen. Deze trend heeft zich in 2017 voortgezet vanwege de overdracht van een aantal taken naar Gildebor met ingang van 2017, de verzelfstandiging van Warmtenet per 31 maart 2017, de instelling van integraal accountmanagement bij de exploitatie van multifunctionele accommodaties en culturele kernvoorzieningen, en de verbeterde conjunctuur waardoor de grondexploitatie risico’s verder zijn gedaald. De raad beslist over het gewenste niveau van het weerstandsvermogen en de raad moet dan ook tijdig worden ingelicht (de actieve informatieplicht), als er zich zaken voordoen waardoor het niveau van het weerstandsvermogen verandert. Dat is het geval bij alle bestuurlijke voorstellen en optredende nieuwe risico’s waarbij in een noodscenario de eigen begrotingsruimte van de afdeling niet meer toereikend is. Het weerstandsvermogen van de gemeente moet dan worden aangesproken en de raad moet dat weten om bij de besluitvorming een eigen afweging te kunnen maken. |
| Overzicht houden op de bekende risico’s | Actueel houden van de database met onderkende risico’s en bijbehorende beheersmaatregelen uit het NARIS pakket. Uitvoeren van simulaties om te bepalen welk buffervermogen nodig is bij de beleidsmatig bepaalde grens van 90%-zekerheid.Stand van zakenDe Monte Carlo risicosimulatie berekent een benodigde gemeentelijke weerstandscapaciteit van € 20,9 miljoen voor het netto risicoprofiel, op basis van de beleidsmatig bepaalde grens van 90% zekerheid. Dit is inclusief de € 7,7 miljoen netto risico’s (d.w.z. onder aftrek van het afdelingsbudget) van de grondexploitaties. Conform het in de vorige Beleidsbegroting vastgestelde beleid dienen risico’s met een laag risicoprofiel (score van 7 of lager op een schaal van 25 en een geldgevolg kleiner dan € 1,0 miljoen) binnen de huidige eigen budgetten van de afdelingen te worden opgevangen. De benodigde weerstandscapaciteit wordt gedekt uit de algemene reserve en de bestemmingsreserves en bedraagt:Totale benodigde weerstandscapaciteit: € 24,2 miljoenTen laste van afdelingsbudgetten: € 3,3 miljoenHerrekende benodigde weerstandscapaciteit: € 20,9 miljoen Dit is vergeleken met de € 27,2 miljoen opgenomen in de Beleidsbegroting 2017 – 2020 een forse daling van € 6,3 miljoen. Dit komt met name door de overdracht van taken naar Gildebor, de verzelfstandiging van Warmtenet, de sterk verbeterde opbrengstpotentie bij de grondexploitaties en de verbeterde interne beheersing bij de exploitatie van maatschappelijk vastgoed. De financiële gevolgen van de kredietcrisis zijn goed in beeld, de bestaande bezuinigingsmaatregelen liggen op schema, en de uitwerking daarvan is verwerkt in het meerjarig perspectief van de voorliggende Beleidsbegroting. |
| Inzichtelijk maken van risico’s bij grote investeringen en grondexploitaties | Nieuwe investeringen en grondexploitaties ondergaan een risicoanalyse en worden getoetst aan het weerstandsvermogen. Stand van zakenDe totale beschikbare weerstandscapaciteit van de algemene reserve grondexploitaties is € 1,7 miljoen per 1 januari 2018 en loopt op tot € 3,3 miljoen per 1 januari 2021. Dan komt deze boven de gewenste norm van € 3 miljoen. Daarnaast heeft het grondbedrijf tijdig voorzieningen gevormd voor tekortexploitaties van € 61,2 miljoen, waarvan € 23,9 miljoen voor tekortexploitaties bij derden (de Veldkamp en Businesspark XL). Voor ‘nog niet in exploitatie genomen gronden’ is in totaal een verliesvoorziening van € 16,0 miljoen gevormd. In overeenstemming met de BBV, is bij het grondbedrijf geen rekening gehouden met nog niet gerealiseerde toekomstige exploitatiewinsten, stille reserves en met specifieke eigen bijdragen en stortingen. In de herzieningen grondexploitaties 2017 zijn de gevolgen van de afspraken van de Ladder voor duurzame verstedelijking zo veel als mogelijk in de ramingen verwerkt. De effecten van de besluitvorming na de herijking in het project Hart van Zuid zijn in de begrotingscijfers verwerkt. |
| Indicator | Waarde |
|---|---|
| Begrotings-saldo | Tenminste een sluitende begroting.Stand van zakenDe Beleidsbegroting 2018 – 2021 toont een positief begrotingssaldo van € 157.000 in 2018, € 460.000 in 2019, € 29.000 in 2020 en € 7.000 in 2021. |
| Vrij aanwendbare begroting-ruimte | Post onvoorzien tenminste € 2 per inwoner.Stand van zakenUitgaande van een bevolking van ongeveer 81.000 inwoners is de omvang van de post onvoorzien bepaald op € 166.000. |
| Beschikbare belastingcapaciteit | Kostendekkend zijn van tarievenStand van zakenVoor alle retributies en bestemmingsheffingen geldt het beleidsuitgangspunt van volledige kostendekkend zijn, op basis van het principe dat de veroorzaker betaalt. Voor de overige belastingen, waaronder de OZB, geldt geen limiet. Deze kunnen dus in principe (mits er geen onredelijke/willekeurige belastingheffing plaatsvindt) onbeperkt worden verhoogd. In de maatschappelijke takenverkenning 2016-2019 zijn deze mogelijkheden nader onderzocht. |
| jaar-verslag | begroting | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| belastingcapaciteit | 98,35% | 100,54% | 97,23% | 97,76% | 97,86% | 97,96% |
| Stille reserves | P.M.Stand van zakenDe stille reserves van de gemeente zijn conform het beleid niet in beeld gebracht. Het huidige beleid is om de stille reserves niet bij de weerstandscapaciteit te betrekken, omdat:
|
|---|---|
| Weerstands-capaciteit (de beschikbare weerstands-capaciteit in relatie tot de benodigde weerstands-capaciteit | Streefcijfer is 1,0 (= voldoende). Het bureau NAR hanteert de volgende classificatie.Klasse Ratio BetekenisA > 2,0 Uitstekend B 1,4 – 2,0 Ruim voldoendeC 1,0 – 1,4 VoldoendeD 0,8 – 1,0 MatigE 0,6 – 0,8 OnvoldoendeF < 0,6 Ruim onvoldoendeStand van zakenDe beschikbare weerstandcapaciteit op basis van de geraamde gegevens van de stand van de reserves en voorzieningen per 31-12-2017 kan als volgt worden bepaald.Algemene reserve : € 18,8 Bestemming reserves : € 20,8 Totaal reserves : € 39,6 miljoenIn mindering komen de volgende niet vrij aanwendbare reserve:Onderwijshuisvesting : € 4,3Totaal niet vrij aanwendbaar : € 4,3 miljoenMinus 1 jaar rentelasten : € 0,8 (tegen 2,25% standaard omslagrente)Netto weerstandscapaciteit : € 34,5 miljoenDe benodigde netto weerstandscapaciteit is € 20,9 miljoen en de beschikbare weerstandscapaciteit is € 34,5 miljoen. Dit levert vervolgens een ratio op van ruim 1,6 (= ruim voldoende). Het weerstandsvermogen voor 2018 valt daarmee ruim binnen de streefwaarden van de nota “Zicht op risico’s”. Zonder interne maatregelen zou de score 1,1 bedragen. Dit onderstreept het belang van een goede interne beheersing. Een voorbeeld. Zonder de interne beheersmaatregel ‘afsluiten brandverzekering’ zou het zwaarste risico niet de financieringsrisico’s van de achtergestelde leningen in beide Warmtenet deelnemingen zijn, maar zou het zwaarste risico het schaderisico van de gemeentelijke gebouwen zijn. |
| Nr. | Risicogebeurtenis | Gevolgen | Invloed (%) |
|---|---|---|---|
| R787 | De beide € 1.040.000 achtergestelde leningen aan de Warmtenet deelnemingen, worden niet afgelost en worden uiteindelijk kwijtgescholden. | Rente en aflossing worden niet voldaan. | 6,2% |
| R412 | De grondexploitatie risico’s in Business park XL. Gemeentelijk aandeel is 13,9%. | Geraamde omzet wordt niet gerealiseerd. | 4,9% |
| R789 | Generiek grondexploitatierisico, het scenario waarin de rente harder stijgt dan de inflatie. | Niet meer financieel sluitende grondexploitaties. | 4,7% |
| R537 | Woningbouwprestatie afspraken met maatschappelijke partners blijken moeilijk afdwingbaar. | Maatschappelijke doelstellingen worden niet gerealiseerd. | 4,2% |
| R496 | Gederfde inkomsten door gebrek aan realisatiekracht partners. | Niet meer sluitende grondexploitaties. | 3,8% |
| R62 | Trajecten van uitkeringsgerechtigden leiden niet tot uitstroom uit de uitkering. | Hogere uitkeringslasten dan voorzien. | 3,2% |
| R79 | Exploitatierisico’s van multifunctionele accommodaties en culturele kernvoorzieningen. | Lagere opbrengsten en hogere vaste lasten. | 3,0% |
| R758 | Meerkosten bij vertraagde oplevering van het nieuwe stadskantoor. | Hogere kosten dan geraamd. | 2,8% |
| R740 | Beperkte ontwikkelingsmogelijkheden ten gevolge van het convenant over de ladder van duurzame verstedelijking met de provincie Overijsel. | Gemeente moet de eigen projecten afwaarderen. | 2,8% |
|---|---|---|---|
| R794 | De aanlegkosten van de Backbone voor Warmtenet worden overschreden. | Niet geraamde overschrijding van het investeringsplafond. | 2,8% |
| R695 | Frauduleuze declaraties van sommige zorgaanbieders in PGB regelingen. | Onrechtmatige besteding van middelen. | 2,7% |
| R744 | De gemeente wordt aangesproken op de garantieverplichtingen in de activa passiva overeenkomsten met Ennatuurlijk en Alliander. | Niet geraamde kosten. | 2,6% |
| R516 | De gronduitgifte prijzen komen onder druk te staan. | Dreigende vorming van verliesvoorzieningen. | 1,9% |
| R425 | Eigen risicocapaciteit van de gemeente Hengelo op het Inkomensdeel wordt aangesproken. | Begroting overschrijding. | 2,1% |
| R693 | Verdeelmaatstaven gemeentefonds en de decentralisatie uitkeringen pakken ongunstig uit. | Begroting overschrijdingen. | 1,8% |
| R542 | De transities op de Jeugdzorg en de Wmo leiden tot onvoorziene kosten. | De kosten zijn structureel hoger dan de baten wat tot extra ombuigingen leidt. | 1,8% |
| R506 | Geen handhaving van de SVB op de PGB’s en te weinig controlemiddelen om de uitgaven van zorgkantoren voor Wmo en Jeugdzorg kritisch te kunnen volgen. | Niet rechtmatige uitgaven. | 1,5% |
| R748 | De contractueel overeengekomen energieprestatie norm van 131% in de activa passiva overeenkomst met Ennatuurlijk wordt niet gerealiseerd. | Overschrijding begroting. | 1,5% |
| R175 | Vervuilde grond in eigendom van de gemeente en particulieren. | Niet begrote saneringskosten. | 1,5% |
| `` | Klimaatverandering en de gevolgen daarvan, zoals extreem zware regenbuien. | Zwaardere buien en wateroverlast door overbelasting van het rioolstelsel. | 1,5% |
| jaar-verslag | begroting | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| netto schuldquote | 226,37% | 231,91% | 235,27% | 230,29% | 210,54% | 193,26% |
| netto schuldquote gecorrigeerd | 76,08% | 82,12% | 98,61% | 98,20% | 92,30% | 90,16% |
| jaar-verslag | begroting | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| solvabiliteitsratio | 5,50% | 5,37% | 5,53% | 6,20% | 7,19% | 8,33% |
| jaar-verslag | begroting | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| grondexploitatie | 34,42% | 38,30% | 31,97% | 29,83% | 25,61% | 22,40% |
| jaar-verslag | begroting | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| structurele exploitatieruimte | -1,00% | 2,10% | 0,16% | 0,40% | 0,20% | 0,00% |
| - = nadeel; bedragen * € 1.000 | ||||
|---|---|---|---|---|
| 2018: | 2019: | 2020: | 2021: | |
| Begrotingssaldo 2018-2021 (paragraaf 4.1.2) | 157 | 460 | 29 | 7 |
| Incidentele lasten en baten (zie bijlage 8.4) | 131 | 676 | 429 | 0 |
| Structureel begrotingssaldo 2018-2021 | 288 | 1.136 | 458 | 7 |
| GEPROGNOSTICEERDE BALANS | ||||
|---|---|---|---|---|
| ACTIVA (bedragen x € 1.000) | ||||
| Ultimo 2018 | Ultimo 2019 | Ultimo 2020 | Ultimo 2021 | |
| VASTE ACTIVA | ||||
| (Im)Materiële vaste activa | 278.947 | 286.947 | 290.947 | 295.947 |
| Financiële vaste activa | 388.878 | 371.752 | 337.131 | 289.297 |
| Totaal vaste activa | 667.825 | 658.699 | 628.078 | 585.244 |
| VLOTTENDE ACTIVA | ||||
| Bouwgrondexploiatie | 91.275 | 84.220 | 72.698 | 62.698 |
| Overige vlottende activa | ||||
| Totaal vlottende activa | 91.275 | 84.220 | 72.698 | 62.698 |
| Totaal generaal | 759.100 | 742.919 | 700.776 | 647.942 |
| PASSIVA (bedragen x € 1.000) | ||||
| Ultimo 2018 | Ultimo 2019 | Ultimo 2020 | Ultimo 2021 | |
| VASTE PASSIVA | ||||
| algemene reserves (incl grex) | 16.646 | 17.769 | 21.107 | 23.076 |
| Bestemmingsreserves | 20.969 | 21.174 | 21.167 | 20.490 |
| Gerealiseerde resultaat | 1.798 | 2.258 | 2.286 | 2.292 |
| Eigen vermogen: | 39.413 | 41.201 | 44.560 | 45.858 |
| Voorzieningen | 47.282 | 48.252 | 50.407 | 51.256 |
| Vaste schulden met looptijd > 1 jaar | 587.641 | 555.469 | 499.503 | 430.573 |
| Totaal vaste passiva | 634.923 | 603.721 | 549.910 | 481.829 |
| VLOTTENDE PASSIVA | ||||
| Theoretische financieringsbehoefte | 84.764 | 97.997 | 106.306 | 120.255 |
| Overige vlottende passiva | ||||
| Totaal vlottende passiva | 84.764 | 97.997 | 106.306 | 120.255 |
| Totaal generaal | 759.100 | 742.919 | 700.776 | 647.942 |
| Beleidsnotities | Raadsbesluit |
|---|---|
| De raad heeft het risicobeleid van de gemeente Hengelo in het voorjaar van 2013 geactualiseerd in de Nota ‘Scherper aan de wind’. De nota risicomanagement beleid voor de periode 2013 – 2017 is bedoeld om een bijdrage te leveren aan de toekomstbestendige organisatie die wij graag willen zijn. De nota beschrijft zowel de wijze waarop de gemeente Hengelo het eigen DNA bewaakt en op koers blijft door de risico’s te identificeren, in kaart te brengen en te beheersen, als de wijze waarop het bedrag wordt berekend dat de gemeente achter de hand wil houden om de gevolgen van de financiële tegenvallers op te vangen die de potentie hebben om het beleid van de gemeente Hengelo duurzaam te ontwrichten.De gemeenteraad heeft met het volgende ingestemd. De vaststelling van de streefnorm voor voldoende weerstandsvermogen op de ratiowaarden tussen 1,0 en 1,4 met ratiowaarde 0,8 als ondergrens. Een proces van automatische stabilisatie door eventuele batige saldi van het jaarresultaat verplicht te doteren aan de algemene reserve tot dat de minimaal gewenste streefwaarde van 1,0 bereikt is.Informatieverstrekking bij begroting en jaarrekening over tenminste 60% van het totale risicoprofiel van zowel de beleidsvelden, de grote projecten als de grondexploitaties. De top 20 van de belangrijkste risico’s worden bovendien expliciet genoemd en maken onderdeel uit van de verplichte paragraaf weerstandsvermogen in begroting en jaarrekening.Invulling van de actieve informatieplicht door de majeure risico’s tijdig kenbaar te maken en door in de beleidsrapportages de raad te informeren over de belangrijkste wijzigingen in het risicoprofiel. Vertrouwelijke informatie verstrekking bij publicatie van risico’s waar gemeentelijke belangen een rol van betekenis spelen. | N.v.t. |
| Bereiken? | Doen? |
|---|---|
| Inzichtelijk maken van de financiële positie van de gemeente | In de beleidsrapportages wordt het risicoprofiel geactualiseerd en wordt verslag gedaan van de uitgevoerde maatregelen voor risicobeheersing en -reductie. Stand van zaken In het jaar 2017 wordt de organisatie, evenals in het jaar 2016, actief bij het proces van risicomanagement betrokken. Alle afdelingshoofden en projectleiders worden twee keer per jaar geïnterviewd, met als doel dat de risicoprofielen naar de meest recente inzichten worden geactualiseerd. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan nieuwe ontwikkelingen, zoals het project Lange Wemen, Warmtenet, de drie transities in het sociaal domein en de herziene grondexploitaties (incl. het Hart van Zuid, inclusief de voorgenomen ontvlechting). Risicomanagement is daarnaast bedoeld om managers, voorafgaand aan bestuurlijke besluitvorming, inzicht te geven in de mogelijke financiële impact van belangrijke voorgenomen activiteiten en projecten. Vooral de risicovolle projecten worden vooraf zorgvuldig getoetst op haalbaarheid.De laatste interviews ten behoeve van de procedure 2017 hebben met uitzondering van het risicoprofielen van Warmtenet en HVZ in vergelijking met het jaarverslag 2015 geen aanzienlijke wijzigingen in de risicoprofielen aan het licht gebracht. Wel is er meer zicht ontstaan op de risico’s bij de transities in de jeugdzorg en de WMO. Op een enkele uitzondering na is door geen van de sectoren melding gemaakt van majeure nieuwe risico’s. De interne beheersing van risico’s is de afgelopen jaren stelselmatig verbeterd, waardoor de benodigde weerstandscapaciteit kon dalen. Deze trend heeft zich in 2016 voortgezet vanwege de risicopercepties rondom Warmtenet, waarvoor inmiddels voorzieningen zijn getroffen en Lange Wemen/nieuwbouw stadskantoor. De raad beslist over het gewenste niveau van het weerstandsvermogen en de raad moet dan ook tijdig worden ingelicht (de actieve informatieplicht), als er zich zaken voordoen waardoor het niveau van het weerstandsvermogen verandert. Dat is het geval bij alle bestuurlijke voorstellen en optredende nieuwe risico’s waarbij in een noodscenario de eigen begrotingsruimte van de afdeling niet meer toereikend is. Het weerstandsvermogen van de gemeente moet dan worden aangesproken en de raad moet dat weten om bij de besluitvorming een eigen afweging te kunnen maken. |
| Overzicht houden op de bekende risico’s | Actueel houden van de database met onderkende risico’s en bijbehorende beheersmaatregelen uit het NARIS pakket. Uitvoeren van simulaties om te bepalen welk buffervermogen nodig is bij de beleidsmatig bepaalde grens van 90%-zekerheid.Stand van zakenDe Monte Carlo risicosimulatie berekent een benodigde gemeentelijke weerstandscapaciteit van € 27,2 miljoen voor het netto risicoprofiel, op basis van de beleidsmatig bepaalde grens van 90% zekerheid. Dit is inclusief de € 10,4 miljoen netto risico’s (d.w.z. onder aftrek van het afdelingsbudget) van de grondexploitaties. Conform het in de vorige Beleidsbegroting vastgestelde beleid dienen risico’s met een laag risicoprofiel (score van 7 of lager op een schaal van 25 en een geldgevolg kleiner dan € 1,0 miljoen) binnen de huidige eigen budgetten van de afdelingen te worden opgevangen. De benodigde weerstandscapaciteit wordt gedekt uit de algemene reserve en de bestemmingsreserves en bedraagt:Totale benodigde weerstandscapaciteit: € 32,5 miljoenTen laste van afdelingsbudgetten: € 5,3 miljoenHerrekende benodigde weerstandscapaciteit: € 27,2 miljoen Dit is vergeleken met de € 36,4 miljoen opgenomen in de Beleidsbegroting 2016 – 2019 een forse daling van € 9,2 miljoen. Dit komt met name door de noodzakelijk te vormen verliesvoorzieningen van € 10,3 miljoen voor de nihil waardering van de activa van Warmtenet, waardoor de benodigde weerstandscapaciteit met een zelfde bedrag kon dalen. De financiële gevolgen van de kredietcrisis zijn goed in beeld, de bestaande bezuinigingsmaatregelen liggen op schema, en de uitwerking daarvan is verwerkt in het meerjarig perspectief van de voorliggende Beleidsbegroting. |
| Inzichtelijk maken van risico’s bij grote investeringen en grondexploitaties | Nieuwe investeringen en grondexploitaties ondergaan een risicoanalyse en worden getoetst aan het weerstandsvermogen. Stand van zakenDe totale beschikbare weerstandscapaciteit van de algemene reserve grondexploitaties kan door de lagere rekenrente worden versterkt tot boven de gewenste norm van € 3 miljoen. Daarnaast heeft het grondbedrijf tijdig voorzieningen gevormd voor tekortexploitaties van € 52,3 miljoen en van €16,7 miljoen voor ‘nog niet in exploitatie genomen gronden’. In overeenstemming met de BBV, is bij het grondbedrijf geen rekening gehouden met nog niet gerealiseerde toekomstige exploitatiewinsten, stille reserves en met specifieke eigen bijdragen en stortingen. In de herzieningen grondexploitaties 2016 zijn de gevolgen van de afspraken van de Ladder voor duurzame verstedelijking zo veel als mogelijk in de ramingen verwerkt. De effecten van de besluitvorming over de mogelijke herijking in het project Hart van Zuid zijn in de begrotingscijfers verwerkt. |
| Indicator | Waarde |
|---|---|
| Begrotings-saldo | Tenminste een sluitende begroting.Stand van zakenDe Beleidsbegroting 2017 – 2020 toont een positief begrotingssaldo van € 385.000 in 2017, € 217.000 in 2018, € 1.547.000 in 2019 en € 1.937.000 in 2020. |
| Vrij aanwendbare begroting-ruimte | Post onvoorzien tenminste € 2 per inwoner.Stand van zakenUitgaande van een bevolking van ongeveer 80.000 inwoners is de omvang van de post onvoorzien bepaald op afgerond € 166.000. |
| Beschikbare belastingcapaciteit | Kostendekkend zijn van tarievenStand van zakenVoor alle retributies en bestemmingsheffingen geldt het beleidsuitgangspunt van volledige kostendekkend zijn, op basis van het principe dat de veroorzaker betaalt. Voor de overige belastingen, waaronder de OZB, geldt geen limiet. Deze kunnen dus in principe (mits er geen onredelijke/willekeurige belastingheffing plaatsvindt) onbeperkt worden verhoogd. In de maatschappelijke takenverkenning 2016-2019 zijn deze mogelijkheden nader onderzocht. |
| Stille reserves | P.M.Stand van zakenDe stille reserves van de gemeente zijn conform het beleid niet in beeld gebracht. Het huidige beleid is om de stille reserves niet bij de weerstandscapaciteit te betrekken, omdat:
|
| Weerstands-capaciteit (de beschikbare weerstands-capaciteit in relatie tot de benodigde weerstands-capaciteit | Streefcijfer is 1,0 (= voldoende). Het bureau NAR hanteert de volgende classificatie.Klasse Ratio BetekenisA > 2,0 Uitstekend B 1,4 – 2,0 Ruim voldoendeC 1,0 – 1,4 VoldoendeD 0,8 – 1,0 MatigE 0,6 – 0,8 OnvoldoendeF < 0,6 Ruim onvoldoendeStand van zakenDe beschikbare weerstandcapaciteit op basis van de geraamde gegevens van de stand van de reserves en voorzieningen per 31-12-2016 kan als volgt worden bepaald.Algemene reserve : € 16,7 Bestemming reserves : € 30,3 Totaal reserves : € 47,0 miljoenIn mindering komen de volgende niet vrij aanwendbare reserve:Onderwijshuisvesting : € 4,4Totaal niet vrij aanwendbaar : € 4,4 miljoenMinus 1 jaar rentelasten : € 1,6 (tegen 3,75% standaard omslagrente)Netto weerstandscapaciteit : € 41,0 miljoenDe benodigde netto weerstandscapaciteit is € 27,2 miljoen en de beschikbare weerstandscapaciteit is € 41,0 miljoen. Dit levert vervolgens een ratio op van 1,5 (= ruim voldoende). Het weerstandsvermogen voor 2017 valt daarmee binnen de streefwaarden van de nota ‘Zicht op risico’s’. Zonder interne maatregelen zou de score 1,0 bedragen. Dit onderstreept het belang van een goede interne beheersing. Een voorbeeld. Zonder de interne beheersmaatregel ‘afsluiten brandverzekering’ zou het zwaarste risico niet de exploitatierisico’s van de multifunctionele ruimten zijn, maar zou het zwaarste risico het schaderisico van de gemeentelijke gebouwen zijn. |
| Nr. | Risicogebeurtenis | Gevolgen | Invloed (%) |
|---|---|---|---|
| R79 | Exploitatie van multifunctionele ruimten en culturele kernvoorzieningen valt tegen door afnemende bezoekers en dalende sponsorbijdragen | Tegenvallende opbrengsten | 10,7% |
| R486 | De markt voor grondverkopen verslechtert | Geraamde omzet wordt niet gerealiseerd | 6,0% |
| R205 | De investeringsrisico’s voor Warmtenet over de periode 2016 - 2019 | Meerkosten, in combinatie met niet invorderbaarheid van de verstrekte leningen | 5,3% |
| R740 | Convenant met de provincie over de Ladder van Duurzame Verstedelijking | Gemeente Hengelo moet in haar eigen projecten gaan snijden | 5,1% |
| R412 | Gemeente Hengelo moet voor 23% bijdragen in de nadelige resultaten van Businesspark XL | Dreigende vorming van een verliesvoorziening | 4,1% |
| R537 | Prestatie afspraken met ontwikkeling partners blijken niet of moeilijk afdwingbaar | Imagoschade door niet realiseren van maatschappelijke doelen en gederfde inkomsten | 3.3% |
| R496 | Gederfde inkomsten door gebrek aan realisatiekracht partners in de agenda van Twente (I3H) | Niet meer sluitende grondexploitaties | 3.0% |
| R62 | Trajecten van uitkeringsgerechtigden leiden niet tot uitstroom uit de uitkering | Hogere uitkeringslasten dan voorzien. | 2.5% |
| R136 | Extreme klimaatverschijnselen, zoals hevige (zomer) stormen | Extra kosten voor het beheer van de openbare ruimte. | 2.5% |
| R693 | Verdeelmaatstaven gemeentefonds en de decentralisatie uitkeringen pakken ongunstig uit | Begroting overschrijdingen | 2,4% |
| R379 | Klimaatverandering en de gevolgen daarvan | Zwaardere buien en wateroverlast door overbelasting van het rioolstelsel | 2,3% |
| R695 | Frauduleuze declaraties van sommige zorgaanbieders in PGB regelingen | Onrechtmatige besteding van middelen | 2,2% |
| R506 | Van een aantal zware indicatie stellingen is niet bekend of ze onder de AWBZ of de WLZ vallen | Begrotingsoverschrijdingen | 2,2% |
| R516 | De gronduitgifte prijzen komen onder druk te staan | Dreigende vorming van verliesvoorzieningen | 1,9% |
| R282 | Beoordeling van constructieve veiligheid van bouwwerken staat onder druk | Gezondheidsrisico’s en juridische claims | 1,7% |
| R707 | Ramingsrisico van de Backbone investering voor Warmtenet | Gunningresultaten liggen boven de begroting | 1,7% |
| R254 | Vandalisme | Schade aan gebouwen en materieel | 1,4% |
| R542 | De transities op de jeugdzorg en de WMO leiden tot onvoorziene kosten | De kosten zijn structureel hoger dan de baten wat tot extra ombuigingen leidt | 1,4% |
| R517 | De markt voor vastgoed verslechtert | Afwaardering van boekwaarden in grondcomplexen | 1,4% |
| R499 | Toepassing van nieuwe regels voor asbestsanering | Niet voorziene uitgaven in begrotingsjaar 2017 | 1,3% |
| R256 | Invoering wet bijzondere flora en fauna | Hogere beheerskosten | 1,3% |
| R30 | Onvoldoende handhaving capaciteit bij bouw en milieutoezicht | Gevaarlijke situaties en calamiteiten | 1,2% |
| R175 | Vervuilde grond in eigendom van de gemeente en particulieren | Niet begrote saneringskosten | 1,2% |
| R487 | Verkeerswaarde gronden in NIEGG complexen daalt naar agrarische waarde | Hogere verliesvoorzieningen | 1,2% |
| R425 | Eigen risicocapaciteit van de gemeente Hengelo op het Inkomensdeel wordt aangesproken | Begroting overschrijding | 1,1% |
| R725 | De instroom van bijzondere klanten in het kader van het vluchtelingenwerk waar het rijk niet voor wil compenseren | Begroting overschrijding | 1,1% |
| R257 | Te weinig doorstroom bij SWB door gebrek aan arbeidsplaatsen | Compensatie van mogelijke tekorten | 1,1% |
| R457 | Sommige gemeentelijke gebouwen voldoen niet aan de ARBO wetgeving | Gezondheidsrisico’s en juridische claims | 1,1% |
| jaarverslag | begroting | begroting | |
|---|---|---|---|
| 2015 | 2016 | 2017 | |
| netto schuldquote | 241,43% | 260,20% | 254,95% |
| netto schuldquote gecorrigeerd | 78,63% | 85,95% | 101,17% |
| jaarverslag | begroting | begroting | |
|---|---|---|---|
| 2015 | 2016 | 2017 | |
| solvabiliteitsratio | 5,17% | 6,40% | 6,37% |
| jaarverslag | begroting | begroting | |
|---|---|---|---|
| 2015 | 2016 | 2017 | |
| grondexploitatie | 29,29% | 30,65% | 29,92% |
| jaarverslag | begroting | begroting | |
|---|---|---|---|
| 2015 | 2016 | 2017 | |
| structurele exploitatieruimte | 3,70% | 0,10% | 0,00% |
| jaarverslag | begroting | begroting | |
|---|---|---|---|
| 2015 | 2016 | 2017 | |
| belastingcapaciteit | 96,90% | 97,28% | n.n.b. |
| ACTIVA (bedragen x € 1.000) | ||||
| Ultimo 2017 | Ultimo 2018 | Ultimo 2019 | Ultimo 2020 | |
| VASTE ACTIVA | ||||
| Immateriële vaste activa | 472 | 447 | 422 | 397 |
| Materiële vaste activa | 191.356 | 184.763 | 181.246 | 172.856 |
| Financiële vaste activa | 428.428 | 409.428 | 392.428 | 357.428 |
| Totaal vaste activa | 620.256 | 594.638 | 574.096 | 530.681 |
| VLOTTENDE ACTIVA1 | ||||
| Voorraden | 83.201 | 72.901 | 80.401 | 64.201 |
| Uitzettingen korter dan één jaar | ||||
| Liquide middelen | ||||
| Overlopende activa | ||||
| Totaal vlottende activa | 83.201 | 72.901 | 80.401 | 64.201 |
| Totaal generaal | 703.457 | 667.539 | 654.497 | 594.882 |
| PASSIVA (bedragen x € 1.000) | ||||
|---|---|---|---|---|
| Ultimo 2017 | Ultimo 2018 | Ultimo 2019 | Ultimo 2020 | |
| VASTE PASSIVA | ||||
| Eigen vermogen: | 49.717 | 52.209 | 56.379 | 61.711 |
| algemene reserve | 18.754 | 21.195 | 23.599 | 27.905 |
| Bestemmingsreserves | 30.578 | 30.797 | 31.233 | 31.869 |
| Gerealiseerde resultaat | 385 | 217 | 1.547 | 1.937 |
| Voorzieningen | 18.949 | 19.354 | 20.125 | 21.616 |
| Vaste schulden met looptijd > 1 jaar | 709.003 | 652.003 | 583.003 | 517.003 |
| Totaal vaste passiva | 727.952 | 671.357 | 603.128 | 538.619 |
| VLOTTENDE PASSIVA | ||||
| Kortlopende schulden (korter dan één jaar) | ||||
| Overlopende passiva | ||||
| Totaal vlottende passiva | ||||
| Totaal generaal | 777.669 | 723.566 | 659.507 | 600.330 |
2020
| Categorie | Risico | Kans | Max. impact | Gewogen bedrag |
|---|---|---|---|---|
| Juridisch, aansprakelijkheid, claims | Ten gevolge van een rechterlijke uitspraak is de Parkeergarage BP Hofstedestraat niet langer aangemerkt als een Dienst Algemeen Economisch Belang (DAEB). | None | None | None |
| Aanbesteding | Producten/diensten of leveringen worden niet doelmatig en/of rechtmatig ingekocht. | None | None | None |
| Sociaal domein | De bezuinigingen die vanuit het inkooptraject zijn voorzien leveren niet het beoogde resultaat en de doelstelling wordt niet gerealiseerd. | None | None | None |
| Grondexploitatie | De in de grondexploitatie gehanteerde uitgangspunten (uitgiftetempo, grondprijzen, rente en inflatie) vallen in de praktijk negatiever uit dan begroot en de gevolgen daarvan kunnen financieel niet binnen de grondexploitaties worden opgevangen. | None | None | None |
| Grondexploitatie | De gemeente heeft een convenant afgesloten met de provincie over de ladder van duurzame verstedelijking. | None | None | None |
| Kapitaalgoederen | Vertraagde start van de bouw en uitlopende werkzaamheden. | None | None | None |